Het UMC Utrecht maakt onderdeel uit van CHARM-EU: een nieuw op te richten Europese universiteit. Professor Harold van Rijen, directeur van de Graduate School of Life Sciences, is hierbij betrokken en vertelt over dit grootschalige project.

“President Macron heeft een aantal jaar geleden de wens uitgesproken voor het opzetten van netwerken van Europese Universiteiten. De Europese Unie heeft hiervoor subsidieruimte uitgezet. Samen met andere universiteiten vorm je een samenwerking, in ons geval Montpellier, Barcelona, Budapest en Dublin. Samen dienden we een subsidieverzoek in, wat vorig jaar is gehonoreerd. De komende drie jaar is ons doel om een toolkit op te leveren voor het opzetten van een Europese universiteit, zodat ook anderen ermee aan de slag kunnen.”

De toekomstige Europese universiteit gaat werken volgens een radicaal ander onderwijsconcept, al kan ik beter onderwijsfilosofie zeggen. Dat je als nieuwe universiteit geen geschiedenis hebt biedt mogelijkheden. Je hoeft niet te veranderen maar kunt creëren. Eerder deden de Open Universiteit (1984), gespecialiseerd in onderwijs op afstand, en Universiteit Maastricht (1976) ,gespecialiseerd in probleem-gestuurd onderwijs, hetzelfde.

Het is de bedoeling dat studenten van de nieuwe Europese universiteit gaan bijdragen aan het oplossen van grote vraagstukken van de wereld, samengepakt in de zeventien Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Dat zijn stuk voor stuk zogenoemde wicked problems: ongestructureerde complexe problemen die aangepakt dienen te worden vanuit een interdisciplinaire benadering.

De filosofie van CHARM bestaat uit de volgende kenmerken:

1. CHallenge-driven
   Studenten gaan aan de slag met mondiale challenges. Feitelijk is het een uitvergrote versie van de Co-Challenge, de elective waarin studenten van allerlei faculteiten aan de slag gaan met een concreet probleem in de regio, zoals afgelopen jaar werkdruk onder studenten en eerder eenzaamheid en mobiliteit in de stad Utrecht. De Sustainable Development Goals vormen de basis voor de challenges.
2. Accessible
   Een inclusieve universiteit die voor iedereen toegankelijk is.
3. Research-based
   Het moet passen bij de onderzoeksdomeinen van de verschillende universiteiten.
4. Mobile
   De student volgt niet een opleiding, maar de opleiding volgt de student. Dit kan betekenen dat een groep studenten gevestigd in Utrecht samenwerkt met een groep studenten in Budapest. Dat contact verloopt online. Zo krijg je een hybride variant. We willen studentenmobiliteit faciliteren om het echt een Europees initiatief te laten zijn waarin studenten nieuwe indrukken opdoen.

Iedere universiteit creëert een stukje onderwijs binnen hun onderzoeksdomein voor de CHARM-samenwerking. Dat stukje moet voldoen aan deze vier kenmerken. De studenten bewegen, ook fysiek, tussen deze stukjes onderwijs. Dat netwerk vormt CHARM-EU.

Traditioneel bestaat het grootste deel van een opleiding uit het vergaren van kennis, een kleiner deel uit vaardigheden en attitudes. Dit willen we omdraaien. Het zijn nog ideeën, maar de ruwe schets is dat we als pilot een master opzetten van één jaar die bestaat uit drie onderdelen: een preparatory phase die voor iedereen gelijk is. Een redelijk klassieke opzet die draait om het vergaren van kennis en vaardigheden. Het tweede onderdeel is de flexible phase die studenten zelf in mogen richten. In deze fase denken ze na over welk maatschappelijk probleem ze in een interdisciplinair team moeten gaan oplossen. Welke vaardigheden en inzichten heeft ieder individu nodig om een bijdrage te kunnen leveren? Vervolgens gaan ze aan de slag met de challenge in de challenge phase, het laatste onderdeel en eindproject.”

Je kunt vanuit de wetenschap nog zo’n prachtige vaccins maken, maar als een gedeelte van de maatschappij om bepaalde redenen besluit hun kinderen niet te vaccineren, schieten we daar weinig mee op.

“Laatst hadden we met de Graduate School of Life Sciences een bijeenkomst met onze advisory board, dat zijn vertegenwoordigers uit het werknemersveld. Die bijeenkomst heeft mij aan het denken gezet. Zij vinden dat onze studenten allemaal slim genoeg zijn omdat ze kennis op zeer hoog niveau hebben opgedaan. Een eventueel specifieke techniek leren ze nog wel bij. Ze zijn vooral op zoek naar vaardigheden en attitudes zoals stressbestendigheid, interdisciplinaire samenwerking en creativiteit. Kenmerken die allemaal passen binnen Fit for the Future. Voorheen was misschien je diploma alleen het ticket naar de arbeidsmarkt, maar als het diploma steeds minder waarde krijgt vanwege de behoefte aan vaardigheden en attitudes, worden dit de drijvers van de markt.

Bedrijven en overheden staan voor de uitdaging om de ‘wicked problems’ van nu en de toekomst op te lossen en daar zijn studenten met multidisciplinaire inzichten, attitudes en vaardigheden voor nodig. Een voorbeeld is de dalende vaccinatiegraad in Nederland. Je kunt vanuit de wetenschap nog zo’n prachtige vaccins maken, maar als een gedeelte van de maatschappij om bepaalde redenen besluit hun kinderen niet te vaccineren schieten we daar weinig mee op. Daarvoor hebben we bijvoorbeeld inzichten uit de sociologie, psychologie, communicatiewetenschappen en filosofie nodig. Alleen vanuit een completer beeld kunnen we dit soort complexe maatschappelijke vraagstukken effectiever aanpakken. Daar willen we met CHARM-EU op internationaal niveau aan bijdragen.”